De man en de kat

Hij staat wijdbeens, op blote voeten, billen naar achter. De houding van onwil, terwijl er maar liefst drie vrouwen aan zijn armen trekken. Een voordeur staat wagenwijd open. Op het tuinpad staat een oude vrouw. Haar gezicht vertrokken in een kader van onmacht. Ze knijpt haar handen samen, bruingele vlekken op blauwverdikte aders. Ze noemt zijn naam en smeekt hem als haar kind naar binnen. De andere vrouwen sjorren uit alle macht, maar de man blijft onverzettelijk, niet van plan om ook maar een stap te doen. De voorbijgangster vraagt zich af wat er kan gebeuren als de vrouwen loslaten. Gaat hij vallen? Of zal hij zich van hen afdraaien en weglopen naar de vrijheid die hij onder zijn voetzolen voelt? De vrouwen laten niet los. Hun mond een onwrikbare streep. Hij moet mee. Kan zij misschien een helpende hand bieden, vraagt de voorbijgangster. De drie vrouwen vertonen geen reactie. De oude vrouw knikt, een nauwelijks merkbare beweging. Maar de voorbijgangster weet niet goed of ze ook aan de man moet gaan trekken. Ze ritst haar tas open en de kat steekt zijn kop nieuwsgierig over de rand. Hij kijkt naar de man, de man kijkt naar hem. Zijn gezicht ontspant en zijn lichaam verslapt. De vrouwen voelen hun kracht en bundelen die samen. De man schiet vooruit en zet zich weer schrap, zijn armen in de grip van de vrouwen. Instinctief zegt de voorbijgangster:  ‘Wil je hem aaien, binnen, en een kop koffie drinken?’  Hij trekt zijn armen soepel los, recht zich en loopt naar het tuinpad, de vrouw en de open deur.  De voorbijgangster loopt ook mee, met de kat in de tas, achter de drie vrouwen aan. Maar die vinden dat ze genoeg heeft gedaan.

 

Uitzicht, fotobijschrift

hij was een boer
een harde werker die hier niet meer kan doen
dan kijken
over het andere land
het moment dat voren trekt
de parkeerplaats en de landingsplek

Maastricht, April 2015

Houvast

 

 Langs de monding van de Maas

 

  laat ik mij liggen bij een steen, die in het water niet verdwijnt, maar ingebed

 

  het natte grondvlak houdt, de scherpe zijde slijt. Gegroefd

 

  ligt hij op de oever van mijn hand, ontdaan

 

  van slijk en zand, voordat ik hem terugleg, in ondiep stromen

 

  en herhaalt herinnering zich door een klein bewegen

 

  voordat ze loslaat, naar het klare houvast

 

  op de bodem van gewichtloos kunnen zijn.

 
 
  Beeld en tekst: Soli. Dit gedicht is eerder geplaatst op het opgeheven Volkskrantblog en is in 2015 herschreven.
 

Blauwe mijmer

 

veertje

 

Het tilt me op tot het blijft steken. Om een hoekje van de wind.

Met adem aan te raken, voel ik hoe het mij bevliegt.

 
 

Pageturner

 

Kralen

Ooit, bij het graven in de tuin, vond ik de komma-achtige kralen terug die dubbelgeregen aan dunne elastiek hadden gezeten. Blauwe armbandkralen. Ik weet nog hoe verbaasd ik was toen ik de armband kreeg, op een verjaardag, en ik was niet jarig. Ik was gast. Een gast die uitgenodigd was omdat mijn zusje voor een kleine ingreep naar het ziekenhuis moest; zo was ik even onder de aardige pannen. Het feest voelde ongemakkelijk, ik ben nooit een feestvierder geweest, zeker niet als er spelletjes aan verbonden waren, zoals koekhappen of zaklopen. Waar een ander in mijmering verzinkt als die herinneringen bovenkomen, voel ik mij nog steeds die vreemde eend in de bijt.
Toen het gras plaatsmaakte voor een rond kinderkopjesterras, vond ik mijn armbandkralen terug. Het elastiek moet geknapt zijn tijdens het spelen. Misschien heb ik ernaar gezocht, misschien heb ik er wel een paar teruggevonden die in de loop van de tijd weer kwijtgeraakt zijn. Ik hield drie felblauwe kralen in mijn hand en keek blij verwonderd naar een armbandje dat om mijn pols geschoven werd toen ik werd opgehaald. Thuis moest ik muisstil zijn omdat mijn zusje sliep.
Ik bewaarde de armband als een kostbare schat. Daarna stopt de herinnering. En ook de kralen uit de tuin verdwenen.

Er ligt een kraal in de tuin, gevonden voor hij in de grond is verdwenen. Het blauw op de top lijkt op de kleur van mijn armband. Ik was vier en ik wilde naar huis.

 

Vliegen

Kijk, daar. Hoog. Iets lager. Hoger. Wat zie je? Is het een vogel? Is het een vliegtuig, van papier? Nee, dat is het niet. Het is een plastic zakje dat zich opblaast in de wind. En iets dat zich vult aan de lucht en waar de wind mee speelt, kan niet neerkomen als een vodje in een vuile hoek van de straat. Het moet verder vliegen, dansen, warrelen boven straten, boven water. Hoger en lager. Om een mens te verbazen.

 

Tussen de muren, plek van groen en steen

Ik ben met mijn moeder op de oude begraafplaats. We hebben vergeet-mij-nietjes geplant. Later staan we bij de schots en scheve kindergraven, half verzonken in het gras, op een veldje tussen oude hoge dennenbomen. In mijn ooghoek rent een eekhoorn over een steen, de rode pluimstaart in de zon.
Ik kijk naar lantaarns, kabouters, auto’s en kleine clowns; tientallen engelen buitelen over elkaar heen. Ergens ligt een beeld van een kind te slapen op een grijze dekplaat.
Mijn moeder is tussen de paden verdwenen. Ik denk aan speelgoed dat nog niet is opgeruimd, en aan kinderen die de blauwe druifjes en sterhyacintjes plukken die hier weelderig groeien.
Dan zie ik hem aankomen. Zorgvuldig achterover gestreken haar, met gel gestileerd, blauw hemd. Om zijn hals een smalle sjaal en een dure camera.
Hij gaat me aanspreken, denk ik, en dat doet hij ook. In een paar minuten weet ik hoe oud hij is en dat zijn jonggestorven vriend, een musicus, hier ergens rust; hij weet nog steeds niet waar. Mijn moeder komt aan en hun verhalen over de vriend komen overeen, kleine wereld, maar zij weet ook niet waar hij ligt. Hij vraagt mij waarom de graven steeds eenvoudiger worden en niemand meer een mausoleum plaatst voor zijn geliefden. Hij noemt terloops de duizelingwekkende prijs van zijn camera en dat hij regelmatig naar New York gaat, omdat hij reportages maakt voor een regionale tv-maatschappij, en graven filmt waar zeven doden op elkaar liggen wegens plaatsgebrek. Hij vertelt over schoonheid en diagonalen en laat een lied op zijn mobiel horen dat nog in de maak is. Tussen de bomen klinkt een beat van techno, gecombineerd met Duitse rap: ‘Das Leben geht weiter…’
Ben ik een fotograaf die in opdracht fotografeert of doe ik het alleen voor mezelf?, vraagt hij. Antwoorden maken niks uit. Hij is bang voor de dood, hij zegt het, het klinkt in alles door. Hij klampt zich aan mij en mijn moeder vast, alsof wij zijn dood kunnen voorkomen door hem gerust te stellen. Hij zoent ons en wij laten hem los.
Als we langs de buitenmuur lopen, waarachter de Joodse graven liggen, zie ik het graf van zijn vriend. De fotograaf is nergens meer te bekennen, we hebben niet eens namen uitgewisseld, al heeft hij veel namen genoemd.
Ik kijk naar onbekende graven die uit elkaar zijn gedrukt door de tijd. De familie wordt gevraagd zich melden, de graven zullen geruimd. Zelfs de dood is tijdelijk, denk ik. Misschien had ik dat moeten zeggen…

‘Ik heb mijn plicht vervuld’, had mijn moeder tegen de bange fotograaf gezegd en dat herhaalt ze nu ook moedig tegen mij: ‘En ik zal straks plaats maken voor een nieuwe generatie.‘
Zoals zij het bedoelde, heb ik ook mijn plicht vervuld. Maar dat spreekt ze tegen, en zij wil geen graf met vergeet-mij-nietjes en engelen, maar een crematie. Dat is gemakkelijker voor ons, haar kinderen.
Graven zijn niet voor eeuwig; de onverstoring geldt niet voor altijd, al is er de wil om zo zorgvuldig mogelijk te werk te gaan. Sommige overblijfselen die ‘per noodzaak van de vooruitgang’ worden opgegraven door archeologen, zullen met de precisie van het bindende geloof worden teruggelegd, en opnieuw gezegend. Ik denk aan de opgegraven crematieresten die door mijn handen zijn gegaan. Soms rook ik de scherpe brandlucht van eeuwen geleden. Als ik nog een keer rook, zat alleen de geur van oud stof, in een moment van weemoed, in mijn neus.

‘Ze had niet dapper moeten zijn’, zegt mijn moeder dwars door mijn gedachten heen. Ze heeft het over A. die op haar 23ste van het leven werd beroofd. Op haar werk. Een overval. Ze weigerde. Het mes dreef haar familie in een scherpe rouw uit elkaar…

Het smeedijzeren hek van de grafkelder is gesloten. Als we erin willen, kunnen we ons melden bij de ingang, staat op een geplastificeerde notitie die aan het hek is bevestigd. Ik hoef niet, mijn moeder ook niet. Ik ga een eindje de trap af en ruik de bedompte schimmelgeur die zich door het hek wringt. ‘Ooit hebben we hier geschuild’, zegt mijn moeder: ‘Weet je dat nog?’ Ik wist het niet meer, maar zie ons ineens weer de trap afrennen bij een fel onweer. Was ik negen? Tien? Buiten was het even donker geworden als binnen, maar we stonden droog en veilig in de kelder achter het hek. In gedachten zie ik onweersflitsen die de grafstenen oplichten. Of ik dat echt zo gezien heb, weet ik niet. Ik was bang voor onweer.
‘Ik heb vast mijn gezicht in een jas verscholen’, zeg ik.
‘Ja, in die van mij’, lacht mijn moeder.

‘Dat is meneer H.’, merkt ze op, als we op een zonnig bankje rusten. Een heer met een dikke dos grijs haar buigt zich over een graf.
‘Is dat meneer H.?’, vraag ik verrast, alsof ik vergeten ben hoe de jaren door ons heen zijn gegleden. Meneer H. wandelt langs ons bankje. Hij schenkt ons een brede lach. ‘Hij was een knappe man vroeger’, verzucht mijn moeder.
‘Hij is nog steeds een knappe man’, zeg ik.
‘Ja?’ vraagt ze verbaasd. ‘Ja’, zegt ze dan: ‘Ja, dat is zo…’ Ze is er stil van.

Op het pad loopt een vrouw onrustig op en neer, door mijn moeders stilte heen, met een plastic kokervaas en een bos narcissen, alsof ze een graf zoekt. De man die bij haar hoort, komt naar ons toe en spreekt zich hoofdschuddend en zichtbaar geërgerd uit dat veel graven er maar slecht bij liggen; niemand die ze nog komt verzorgen. Hij had een los stuk steen van een kruis geplukt en die op het met onkruid overgroeide graf gelegd. ‘Misschien’, zeg ik, ‘zou elke inwoner van de stad een graf moeten adopteren, niet met geld, maar gewoon met wat regelmatig onderhoud. ‘
Hij kijkt mij perplex aan en beent weg, samen met de vrouw en de narcissen. Als we hem nog een keer tussen de zerken tegenkomen, de vrouw heeft het graf gevonden, kijkt hij van me weg.
‘Het was ook niet de bedoeling dat je dat zei’, zegt mijn moeder met een goedkeurende glimlach: ‘Je had met hem mee moeten mopperen…’
Op de terugweg koopt ze vergeet-mij-nietjes voor mij.

 

Tekst en foto’s: Soli 2- 04- 2014

 
 
 
 

De erfenis

 

Zijn dood was slechts een kleine schok voor me. Ik mis hem, maar verdriet heb ik niet. Eerlijk gezegd ben ik vooral blij dat ik er niet bij ben geweest. Hij is tussen andere benen gestorven; gelukkig niet tussen die van mij.
Dat hij meerdere bedgenotes had, heb ik altijd geweten. Het kon me niet schelen, er was geen liefde tussen ons. Ik viel voor zijn charme en zijn enthousiasme.
Het was uiteraard het geijkte verhaal: oudere hoogleraar gaat vreemd met studente. Maar hij was een goede minnaar, ervaren en gul. Dat was ik wel anders gewend. Hij gaf me het gevoel dat ik de enige was tussen zijn veroveringen. Ik speelde mee, profiteerde van zijn kennis. En van zijn viriliteit.

Het is een grotere schok als zijn weduwe belt, vijf weken na zijn dood. Ze vertelt dat ik ben bedacht in de nalatenschap. Ze wil me zien.
Volgens hem had ze van zijn buitenechtelijke avonturen geweten. Zo klinkt ze ook: een rustige stem die me beleefd toespreekt, geen hysterie van een bedrogen echtgenote.
Ik ben nieuwsgierig. We spreken af bij haar thuis.
Hij sprak over haar als een doortastende onafhankelijke vrouw. De reden van hun verstandshuwelijk, zoals hij het bijna achteloos noemde, heb ik nooit geweten. Ik heb er een keer naar gevraagd, maar hij omzeilde en verleidde. Ik liet hem in zijn ‘handigheidje’. Het interesseerde me ook niet echt.

Ze is het tegenovergestelde van wat ik me had voorgesteld. Op de een of andere manier zag ik haar als een struise blondine, ouder dan hij. De kleine, frêle vrouw die voor me staat, is, schat ik, maar een paar jaar ouder dan ik. Haar donkere haar hangt in losse krullen uit een slordig bij elkaar gebonden knot. Ze heeft een aparte kleur ogen, tussen groen en bruin, er staat een felle woede in te lezen. Haar neus en mond zijn gezwollen, haar huid is rood en vlekkerig. Onmiskenbaar van het huilen.
Ik zie hoe ze mij net zo monstert als ik haar.
Je zit in zijn stoel, zegt ze vinnig als ik ben gaan zitten in een gemakkelijk uitziende fauteuil, die verder nogal uit de toon valt bij de designinrichting. Ik wil opstaan, maar ze bijt me toe dat het nu niks meer uitmaakt. Ze zal wijn voor me halen, ze is zelf ook aan een glas toe, zegt ze. Ik draai onrustig op mijn zitplaats.

Op de vensterbank huizen vijf identieke katten, doodstil, alsof ze zijn opgezet.
Een kleine hond, een buldog, die mij eerder niet was opgevallen, maakt zich los uit een hoek van de kamer. Hij springt achter mijn rug in de stoel, wringt zich naar voren en likt uitbundig mijn hals. Ik houd in een reflex mijn hand voor mijn mond. Net op tijd.
Ik heb niet veel met honden, hij had dat ook niet, als ik me goed herinner. Ik ben dan ook verbaasd er hier een aan te treffen. Het beest is sterk en laat zich niet wegduwen. Hij snorkt harder in zijn biedende weerstand en kwijlt op mijn blouse.
Ach, zegt de weduwe als ze binnenkomt met een fles witte wijn – tussen de vingers van haar linkerhand hangen de stelen van twee glazen – Hij is nog steeds verliefd op je.
Ik probeer mijn gezicht in de plooi te houden. Ze is gek. Ze projecteert haar verdriet op de buldog!
Een van de ‘opgezette’ katten komt van de vensterbank, geeft kopjes langs mijn benen.
De vrouw sist: Ga op je plaats! De kat druipt af, met de staart tussen de poten, en springt terug naast de andere katten. Dat kan nog leuk worden. Een kat die zich gedraagt als een hond en een hond die voor haar man wordt aangezien.
De wijn is wrang, mijn mond trekt er van samen.
Laten we op hem proosten , zegt ze, en op zijn goede smaak qua vrouwen.
De term goede smaak is zeker niet op de wijn van toepassing, denk ik, terwijl ik hoop dat zich niets van mijn gezicht laat aflezen. De weduwe roept de buldog, die op haar voeten gaat liggen. Hij houdt zijn blik op mij gericht, volgt mijn bewegingen met droeve ogen.

Ik voel me ongemakkelijk in de stoel van mijn dode minnaar, in zijn woonkamer waar zijn woeste weduwe tegenover me zit, met een gepersonaliseerde hond, en katten die zich gedragen als een geslagen hond.
Waarom ik het pikte?, zegt ze, terwijl ze me doordringend aankijkt: Hij was alles wat ik niet durfde dromen. Ik hield, ze stopte abrupt en verbeterde: houd van die man, bevreesd dat hij bij me weg zou gaan als ik zijn affaires niet verdroeg. Ik deed alsof ik het hem gunde, waardoor hij steeds overmoediger werd en over jullie vertelde. Hij noemde namen en wie er speciaal voor hem was. Jij viel onder de speciale categorie.
Onbewust zal ik hebben geglimlacht, want ze sneert: Haal dat van je gezicht! Voor jullie was het een spel, jullie krolse katten. Jullie krabden zijn jeuk. Elke keer wat meer nagels in zijn vel, totdat hij morsdood neerviel. En wat bleef er voor mij over? Een lijst met zes namen in zijn testament en zijn wens om jullie iets te overhandigen.
Ik neem snel een grote slok van de wrange wijn. Ik zou willen opstaan, mij moeten excuseren tegenover deze vrouw die zichzelf vernedert, en naar huis gaan. Maar ik ben ook nieuwsgierig naar wat hij mij heeft nagelaten. Ik blijf zitten en drink.
De wijn went. De hond jankt. Plotseling kijkt hij me strak aan en springt recht voor me. Zijn tanden blikkeren en hij gromt als een bezetene. Ik voel hoe alle haartjes van mijn lijf reageren, hoe de rilling van mijn rug naar mijn nek gaat en de huid op mijn schedel samentrekt. Ik wil weg, maar mijn benen weigeren dienst. Verstijfd wacht ik de beet af die hij me zeker gaat toedienen. De vrouw roept: Ga af! Maar de hond wijkt niet.
Ze staat langzaam op, komt naar me toe, maar trekt de hond niet opzij. Ze legt haar hand op mijn schouder. Ik krom mijn rug. Ze streelt mijn wang, gaat met een vinger langs mijn mond, mijn sleutelbeen en mijn borst. Het grommen gaat over in janken, Ik houd mijn adem in. De angst vloeit weg onder haar aanraking en ik voel hoe ik geniet: spin…

ds